Бафæлварут базонын чи у. — Попробуйте угадать кто это. :-)

Цымæ уæ исчи базондзæн ацы зындгонд ирон адæймаджы… ;-)

=======================================
ПОДСКАЗКА №1:
Из воспоминаний дирижера музыкального театра Павла Панасяна:
«… Это был актер, певец, которого Бог наградил всем… Звонкий тенор, неповторимый тембр, хороший голос с немножко народным привкусом, что придавало ему особую красоту. Совершенно полный диапазон, его хорошо былослышно. Он же пению нигде не обучался. Это <имя> от природы пел грамотно, чисто. Как солист он был всегда прекрасен. Он весь был сплошное обояние — его непосредственность, улыбка. <имя> глубоко чувствовал народную песню. Известный певец Володя Баллаев тоже не учился пению, но с <имя> они совершенно разные. Володя больше был мягкий, лирический, <имя> же — яркий, броский Вклад его в музыкальный театр Осетии был огромен».
«Его облик актера как бы перешел в облик драматурга. Хорошие комедии, очень смешные, с яркими комедийными ситуациями».
ПОДСКАЗКА №2:
Годы жизни: 1930–1996.

«МАХ ДУДЖЫ» РАВДЫСТ: СЫЛГОЙМАГ

Журнал «Мах дуг», 1999 аз, №3

Хуыцауы, дам, лæджы фесафын куы бафæнды, уæд ын раздæр йæ зонд байсы.
Уæдæ цæмæй æнæхъæн адæм бабытъайлаг уой, сæ сæфты къахыл ныллæууой, уый тыххæй та сæ Хуыцауы ’лгъыст ахæм хуызы æрæййафы, зæгъгæ, уе ’хсæн сылгоймаджы кад фæкъахыр уæд, намыс ын мауал уæд…
Кæд не ’ргом æмзонд æмæ æмдыхæй нæ ирвæзæны фæндагмæ саразинаг стæм, уæд нæ фыццаджы фыццагдæр нæ Хуыцау мæ кувæгау табу æмæ лæгъстæ кæнын СЫАГОЙМАГÆН дæр хъæуы!
Мад…
Хо…
Уарзон…
Бинойнаг, нæ сабиты ныййарæг…
Мадыхо, мадыадгæнæг…
Фыдыхо…
Мадымад, фыдымад, Стыр мад…
Æфсин — хæдзар дарæг-уромæг, не схæссæг, не схъомылгæнæг…
Мæ дзæнæты бадинаг фыдымад Хъызмыдæ-иу афтæ загъта:
— Мад адджын у, зынаргъ. Мад, зæгъгæ, уæд мидæгмæ дзурæм, былæнгомæй.
Кæд, стыр хъыгагæн, алы ныййарæгæй МАД нæ рауайы, уæддæр уый мады цытджын ном дзырддаг нæ кæны. Уымæн æмæ алы мад дæр МАДЫ-МАЙРÆМ у, иугæр ирон æмбисонд — Иу иннæмæн хуыцау у! — растыл нымайæм, уæд.
Мæхæмæт-пехуымпар, Хуыцауы арфæ æмæ саламæй хайджын уæд, афтæ загъта:
— Дзæнæт мады къæхты бын ис.
Ома мад цы фæндæгтыл фæцæуы æмæ кæуылты фæхоны йæ хъæбулы, уыцы къахвæдтæ дзæнæтмæ хонæг вæййынц. Уымæн æвæсмойнаг у мады зондмæ æнувыдæй хъусæг.
Дуне нынкъуыст æмæ та бындуронæй ныр цалæмдæр хатт рафæлдæхт. Æмæ та йæ хæлддзæгты бын фесæфынæн цы æвгъауаг хъуыддæгтæ фæкодта, уыдоны сæйрагдæр æз хонын, ирон сылгоймаджы кад æмæ намыс сæ кæддæры æмвæзадæй бирæ ныллæгдæрмæ кæй æрхаудтой, уый.
Фыццагон æгъдау, фыццагон хъомылады домæнтæ царды сæ уæдыккон карзæй нал ис рауадзæн, фæлæ уæддæр нæ сылыстæг, нæ сылгоймаг билцъ æмæ талатæ иронæргом куынæ фæкæнæм, уæд иннæ хабæрттæ дон сыхырнайæ хæссæгау сты.
Нæлгоймагæй лæгау лæг æрмæстдæр сылгоймаг рауайын кæны — ирон хæдзарон чызг, ирон хæдзарон ус чи вæййы, уый.
Адæмы фарн мæрдтæм нæ цæуы. Æмæ ирон фæрнæйдзаг æмæ уарзон цæстæй акæсæм мæнæ нæ дард хуртæм, нæ туг нын æцæг ирон туг чи кодта, нæ ном нын æцæг нæртон ном чи кодта, уыдонмæ.
Рагон къамтæ сты, æмæ уымæ гæсгæ афтæ зæгъæн ис, зæгъгæ, адонæй, ацы дзæбæх адæмæй иу дæр æгас нал у. Æмæ рухсаг уæнт, рухсаг. Мах та дыууæ дунейы Хуыцау сæ рæстаудæны фæндиаг кæнæд.

Фыссæг Гусалты Барис, зилгæйыхъæуккаг

Рагон къамтæ дзурынц…

Ацы къам ист æрцыд 1910–1913 азты. Къамы: астæуæй бады Дзитойты Дзамболат, йæ фæйнæфарс йе ’фсымæртæ Хъамболат æмæ Хæмæтхъан, галиуæрдыгæй фыццаг, сæ хæрæфырт Фидараты Дзаххотт, рахизæрдыгæй, кæройнаг чи у, уый бæрæг нæу.

Æрыдон æрæнцад Ирыстоны бæстастæу. Уый рагæй нырмæ дæр уыдис, ирон адæм сæ кæстæрты ахуыр кæнынмæ кæдæм æрвыстой, ирон æгъдау рæсугъдæй кæцæй цыд, ахæм фæрнджын хъæу. Æрмæст йæ семинар ирон адæмæн цы стыр лæггæдтæ бакодта, уыдон дæр кæуылты сты!..
Ардæм Ирыстоны иннæ хъæуты цæрджытæ ивæзтой сæхи, агуырдтой дзы сæхицæн хæлæрттæ, кодтой се ’хсæн хæстæгдзинад.
Æрыдонимæ хæстæгдзинад бакодтой Быдыры Дæргъæвсы Фидараты мыггаг дæр. Инусæн æрхастой Дзитойты Сасинкъайы. Уый ахæм хорз чындз разынди, æмæ йæ хорзы кой баззади мыггаджы æмæ хъæубæсты ’хсæн. Хистæртæн лæггад кæнынæй нæ фæллад, уæлдайдæр та йæ хицауы фыд — Быдыры Дæргъæвсы бындурæвæрæг Фидараты Темырæн. Уыд уазæгуарзон æмæ бæркадкъух æфсин.
Уыимæ Сасинкъа Фидараты стыр мыггагæн дунемæ рауагъта цыппар фырты. Уыдон куы бахъомыл сты, уæд дзы алнидæр уыд мыггаджы ныфс. Фæлæ дзы æртæйæн цæрын нæ бантыст. Фидараты хæдзарæй Фыдыбæстæйы Стыр хæстмæ ацыдысты Инусы цыппар фырты дæр, æмæ ма дзы æгас хæдзар ссардта æрмæстдæр Дзаххотт.

Черчесты Хъ.,
газет «Рæстдзинад», 2011 азы 3 август

Авторский сайт Эдуарда Манукянца. Фотографии горной Осетии.

Уже больше года действует сайт владикавказского фотографа Эдуарда Манукянца. Там представлены сотни снимков горных районов Северной Осетии.

Вот что сам Эдуард пишет о себе и своем сайте:
«Родился я 31 июля 1966 года, в г.Орджоникидзе (теперь Владикавказ). Работаю в сфере телекомуникаций и связи.
С 1983 года путешествую по горам. Горы для меня не только место отдыха, но и часть моей жизни. Иногда со мной путешествуют мои друзья и моя семья, но достаточно часто я хожу один. Как правило это трекинги и восхождения до 2Б категории. Для меня главное не техническая сложность маршрута — мне нравится путешествовать в горах, нравятся горы, облака, цветы, все, что меня там окружает. Это скорее образ жизни, чем увлечение и тем более, не спорт. Стараюсь как можно чаще вырываться из постылой городской жизни, не давая себя поглотить повседневной суете. И надо сказать, пока мне это удается. Почти во всех моих путешествиях меня сопровождает видео- и фотокамера. Иногда, из отснятого материала получаются, как мне кажется, достаточно интересные вещи.
Этот Интернет-проект появился в начале 2003 года и ставит целью познакомить Вас с природой горной Осетии, показать эти горы глазами человека идущего по ним с рюкзаком».

Зындгонд ирон сылгоймæгтæ — Известные осетинки

 Къамтæ: «Мах дуг», 2010 аз, №3

Токаты Алихан

СЫЛГОЙМАГ

Хæйрæгæн йæ цæстæнгас райста,

Хæцаг калм ын радта æвзаг.
Йæ дзæбæх уынд зæдæн уый байста,
Йæ къахайст та радта йын саг.

Гæдыйæн уый райста йæ митæ,
Сывæллонæй — мидбылты худт.
Йæ зæрдæйы — бирæ фыдхинтæ…
Йæ цæссыг йæхи мидæг уыд.

Рæсугъдæй фыд-зæрдæтæ исы,
Йæ фыдæвзаг маргæй у дзаг.
Лæгæн уый йæ зæрдæмæ хизы,
Мæстыйæ уый — калмау хæцаг.

Йæ зæрдæ хæйрæгау фæливы:
Куы уары, куы хурау кæсы.
Мæлæтау йæхимæ ыссивы,
Уый зæрдæтæ ласы, хæссы.

Фыруарзтæй æцæг уый фæкæуы,
Мæстыйæ фæхуды æргом…
Кæй нæ уæ, кæй нæ уæ нæ хъæуы?!
Йæ ном у… Сылгоймаг — йæ ном.

 

ДАЛЕЕ: перевод стихотворения и еще 12 фотографий]

Ирон фысджыты иумæйаг къам

 

УНИКАЛЬНАЯ ФОТОГРАФИЯ — 2 (Фрагменты)

Спасибо всем, кто попытался угадать кто запечатлен на фотографии (см. предыдущий пост).
А теперь фрагменты снимка с указанием фамилий.

УНИКАЛЬНАЯ ФОТОГРАФИЯ

Уникальность этой фотографии в том, что на ней вместе запечатлены многие выдающиеся осетины, цвет осетинской гуманитарной интеллигенции того времени (начало 30-х г.) — писатели, этнографы, языковеды, переводчики.
Сначала я хотел написать фамилии тех (знаю не всех!), кто на фото, но потом решил — может читатели блога сами смогут определить кто есть кто :-)
Источник фотографии: «Мах дуг», 2002 г., №6.

Иры зæронд дуджы къамтæ — Старинные фотографии осетин

Одно время в журнале «Мах дуг» была рубрика, где публиковались старые фотографии осетин, владикавказцев вообще и т.д.
Сканы некоторых снимков у нас есть и, наверное, стоит их здесь публиковать. Старинные фотографии вообще вещь интересная, даже если люди, запечатленные на них, не имеют к тебе никакого отношения — рассматриваешь и начинаешь чувствовать ту, ушедшую эпоху, появляется некоторое ощущение той атмосферы.
Сегодня публикуем фотографии из сентябрьского номера за 2003 год.

«Ирыстон мæнæн кувæндон у» (Байаты Гаппо)

«Ирыстон мæнæн кувæндон у»

Иры разагъды лæг Байаты Гаппо уыдис Къостайы æмдугон. Райгуырдис 1869-æм азы Дзæуджыхъæуы. Ам 1889 азы каст фæцис гимназ. 1894 азы ахуырмæ бацыд Одессæйы университеты юридикон факультетмæ. 1895–1905 азты куыста адвокатæй йæ райгуырæн горæты. 1905 азы æвзæрст æрцыдис бургомистрæй, 1910–1920 азты та обер-бургомистрæй.
Гаппо йæхæдæг йæ автобиографийы куыд фыссы, афтæмæй «ирон адæмы национ химбарынад райхъал кæнынæн, йæ культурон æмвæзад ын фæбæрзонддæр кæнынæн, ирон фыссынад райрæзын кæнынæн» бирæ хъарутæ бахардз кодта, æрыгон ирон литературæйы фыццаг уацмыстæ джиппы рауадзыныл. Уыдонимæ уыдысты Къостайы «Ирон фæндыр», Къубалты Алыксандры поэмæ «Æфхæрдты Хæсанæ», йæхи чингуытæ «Ирон аргъæуттæ», «Ирон æмбисæндтæ», альманах «Фарн», уацтæ «Нозт марг у», «Тамако ма дымут» æмæ æндæртæ. Уыцы чингуытæ лæвар байуæрста Ирыстоны хъæутыл. «Сæ ахадындзинад стыр уыд: райхъал кодтой нæ рагон ирайнаг адæмы сфæлдыстадон удварны хъарутæ æмæ систы фæзминаг.
Мидхæсты заман, йæ хæдзæрттæ æмæ исбон национализацигонд кæй æрцыдысты, Цæгат Ирыстоны йын цæрыны фадат кæй нал уыд, уымæ гæсгæ 1920 азы ацыд Тифлисмæ. Уым куыста, йæхæдæг бындурæвæрæг кæмæн уыд, уыцы газет «Ног цард»-ы редакторæй, ирон адæмон скъолаты ахуыргæнæгæй. Фæлæ йæ Тифлисæй дæр лидзын бахъуыд.
1921 азы мартъийы Гуырдзыстон бацахстой большевиктæ, æмæ Гаппо афтыдис Константинопольмæ, уырдыгæй та — Берлинмæ.

«1922 азы августмæ æз уыдтæн, Гутнаты Елбыздыхъойы рауагъдады уæд цы уырыссаг журнал цыд, „Сполохи“, зæгъгæ, уый базарады хайады редактор. Уыцы рауагъдады мæ къухы бафтыд ирон чингуытæ уадзын. 1922 азы августы Берлины рацыд нæ адæмон поэт Хетæгкаты Къостайы „Ирон фæндыр“, йæ биографи йын ныффыстон мæхæдæг.
Ноябры тæлмацгондæй рацыд „Алгъуызы кадæг“ мæ разныхасимæ. Уыцы рауагъдадмæ ма Кавказæй æрæрвыстой цалдæр ахсджиаг къухфысты; тæлмацæй мыхуыры фæзындысты Шиллеры уацмыстæ æмæ цалдæр æндæр чиныджы æмæ адæмон къæлиндартæ. Чингуытæ æрвыст æрцыдысты мæ райгуырæн бæстæмæ. Ноджы сæ ахæлиу кодтон Европæйы алыхуызон наукон институтты ахуыргæндты ’хсæн, цæмæй се ’ргом тынгдæр аздæхтаиккой ирон адæммæ æмæ Кавказмæ».

Гаппо стыр бавæрæн бахаста Всеволод Миллеры «Ирон-уырыссаг-немыцаг дзырдуат» саразынмæ. Дзырдуат Ленинграды куы рацыд, уæд тынг цин кодта: «Нæ фæсивæдæн уый уыдзæн ахъаззаджы уацмыс немыцаг æвзаг ахуыр кæнынæн».
Бирæ сфæлдыстадон бынтæ баззадис Байаты Гаппойæн Берлины Пруссийы национ культурæйы архивы. Ивгъуыд æнусы кæрон архив бабæрæг кодта Сывæллæтты республикон библиотекæйы директоры хæдивæг Цомайты Тамарæ æмæ, йæ къухы цы бафтыдис Гаппойы фыстытæй, уыдонæн систа сæ къопитæ, æрласта сæ Ирыстонмæ. Уæлдæр кæй кой кæнын, уыцы автобиографи дæр архивы æрмæджытимæ уыд. Гаппо райгуырæн бæстæ куыд уарзта, куыд æй мысыд, уый тыххæй йын Тамарæ йæ фыстæджыты ахæм зынаргъ ныхæстæ ссардта: «Ирыстон мæнæн мæ кувæндон у… Мæ уаты рудзгуытæ нæхирдæм арæзт сты. Æдзухæй мæм хъæр хъуысы: „Гаппо, нæ каст æрмæст дæумæ у… Ирон чиныгæн исты бакæн… Азимаг нæ фæдæн, хæсты быдыры иу адæймаг æфсад нæу. Тæхуды, рæсугъд тохы чи амæлы йæ бæсты сæрыл! Мæ зæронд хъару, мæ зæрдæ, мæ зонд радтон ацы, нæ адæмæн иттæг зынаргъ куыстæн… Фæлæ Германы æвиппайды наусаст фæдæн… Фæихсыйынц мæ бонтæ хурныгуылæны изæрау, дзæгъæл зайынц бирæ хорз хъуыддæгтæ, инуæг сидзæрау…“»
Куыд зæрдиагæй йæ фæндыд Ирыстонæн удуæлдай лæггад кæнын, ууыл дзурæг у, дæлдæр цы уац мыхуыр кæнæм, уый дæр. Æцæг уарзтæн æмгъуыд нæй. Хъуыдыйаг куы уаиккой Иры фырттæн фæлтæрæй-фæлтæрмæ Байаты Гаппойы ныхæстæ: «Æнахъазæй фæцæрын цæрдудæй амæлынæй хъауджыдæр нæу… Иу лæджы бон бакæнын цы хорз хъуыддаг нæу, уый бирæ адæм æмдыхæй лæгау сæххæст кæнынц! Фæсивæд, хæцут уæ ирон хæдзарыл фидар!..»